Zo verwerk je een traumatische bevalling

Voor Ouders van Nu een waardevol artikel met tips als de herinnering van de geboorte van je baby pijn doet. 10% tot 20% ervaart haar bevalling als een traumatische bevalling. Ik denk wel dat het percentage absoluut hoger ligt als we kijken naar hoeveel trauma van tafel wordt geveegd onder het mom van “je hebt toch een gezonde baby? Je hebt niks te klagen, kijk naar wat je hebt.” In onze cultuur lijkt het alsof het iets normaals is dat je bevalling iets heftigs is wat je maar vooral hebt te accepteren.

Zo verwerk je een traumatische bevalling

Als je je bevalling een ingrijpende ervaring vond, waarbij paniek, angst, machteloosheid of andere nare gevoelens overheersten, kun je hieraan een trauma of PTSS overhouden. Hoe herken je dit bij jezelf, wat zijn mogelijke oorzaken en wat kun je eraan doen?

Bevallingstrauma: hoe vaak komt het voor?

Uit onderzoek blijkt dat 10 tot 20 procent van de vrouwen haar bevalling als traumatisch ervaart. 1 tot 3 procent van alle vrouwen die zijn bevallen ontwikkelt een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Dat zijn 2.000 tot 5.000 vrouwen per jaar. PTSS is een stoornis met lichamelijke en pyschische stress- en angstklachten, die ontstaat na een traumatische gebeurtenis. Volgens onderzoek zijn dit de kenmerken van PTSS na een bevalling:

  • Herbeleving – o.a. nachtmerries, flashbacks, schrikreacties als iets je aan je bevalling herinnert
  • Vermijding – niets met het onderwerp bevallen te maken willen hebben
  • Negatieve stemming en gedachten
  • Hyperactivatie – onder andere een verhoogde alertheid, snel boos worden, concentratieproblemen, slapeloosheid

Maar ook als je deze klachten niet hebt, kun je je bevalling zo naar hebben gevonden dat het een traumatische ervaring is. Dit overkomt 20.000 tot 30.000 vrouwen per jaar.

PTSS of postpartum depressie?

Doordat je zowel bij een postpartum depressie als PTSS last kunt hebben van somberheid, schuldgevoel en negatieve gedachten, worden die twee vaak met elkaar verward. Vrouwen of hun behandelaars denken dan dat ze depressief zijn, terwijl ze in werkelijkheid PTSS hebben gekregen door hun bevalling. Dit onderscheid is belangrijk, omdat voor beide problemen een andere behandelmethode nodig is. Heb je met name last van angstklachten, zoals nachtmerries en schrikreacties, kun je niet naar je bevallingsfoto’s kijken of zet je de tv uit zodra het over bevallen gaat, dan is er waarschijnlijk sprake van PTSS.

Tips: hoe ga je als partner om met een postnatale depressie?

Wat kan een bevalling traumatisch maken?

De meeste mensen denken bij een trauma aan bevallingen die heftig verlopen, bijvoorbeeld met medische ingrepen als een spoedkeizersnede, veel bloedverlies, ondraaglijke pijn of grote risico’s voor de moeder of de baby. Dit kan inderdaad de aanleiding zijn voor een trauma, maar het hoeft niet. Het hangt ervan af hoe je het hebt ervaren en of je het naderhand goed kunt verwerken.

Niet alle vrouwen houden psychische klachten over aan een dergelijke bevalling. Tegelijkertijd kan een bevalling die op papier soepel verliep, tóch als traumatisch worden ervaren. Dit kan gebeuren als een vrouw zich (zeer) onveilig heeft gevoeld, bijvoorbeeld omdat ze alleen werd gelaten toen ze angstig was of geen uitleg kreeg bij medische handelingen.

Lees TIP: Waarom veel vrouwen boos zijn na de bevalling (en waarom het normaal is)

Controleverlies

Bij vrouwen die een rotgevoel hebben overgehouden aan hun bevalling, weegt het gebrek aan emotionele steun en goede communicatie meestal zwaarder dan de pijn of medische ingrepen. Dat blijkt uit een Nederlands onderzoek naar bevallingstrauma’s uit 2017. Als je aan je lot wordt overgelaten, er zonder jouw toestemming van alles met je wordt gedaan, als je geen uitleg krijgt op spannende momenten of niet mag doen wat voor jou het beste voelt, kan dit zorgen voor paniek, eenzaamheid en machteloosheid.

Het gevoel van controleverlies, of dat je slechts een onderlijf bent waar een baby uit moet in plaats van een mens met emoties, kan er enorm in hakken. Terwijl eenzelfde situatie veel beter hanteerbaar kan zijn als je je gesteund voelt en snapt wat er gebeurt.

Factoren die kunnen zorgen voor een trauma

Dit zijn voorbeelden van factoren die voor een traumatische ervaring kunnen zorgen. Hoe uiteenlopend ook, de overeenkomst is een gevoel van onveiligheid en/of machteloosheid:

  • Een onverwachte wending, zoals een spoedkeizersnede
  • Medische complicaties bij jezelf, zoals ernstig bloedverlies of een totaalruptuur
  • Medische complicaties bij de baby, bijvoorbeeld vroeggeboorte met opname op een NICU
  • Aa de geboorte gescheiden worden van je baby vanwege medische complicaties
  • Een opeenvolging van medische interventies, zoals vliezen breken, pijnmedicatie, weeënopwekkers en een vacuümverlossing.
  • Overvallen worden door ondraaglijke pijn
  • Het gevoel de controle/regie kwijt te zijn
  • Weinig steun ervaren van de verloskundige, gynaecoloog of het ziekenhuispersoneel
  • Je niet gehoord voelen in jouw wensen en behoeften
  • Niet mogen doen wat voor jou het beste voelt, zoals niet mogen persen of verplicht op je rug moeten liggen terwijl een andere houding beter voelt
  • Geen of gebrekkige/onbegrijpelijke uitleg krijgen bij wat er met jou of de baby wordt gedaan
  • Niet betrokken worden bij beslissingen over jouw lichaam, baby of bevalling
  • Tegen je uitdrukkelijke wil handelingen moeten ondergaan

Verhoogd risico

Vrouwen die voor of tijdens de zwangerschap psychische klachten hebben (gehad), een nare seksuele ervaring hebben gehad of al eerder een trauma of depressie hebben meegemaakt, lopen meer risico op een bevallingstrauma en/of PTSS. Als je van jezelf weet dat je aanleg hebt voor psychische klachten of extra risico loopt, is het goed om hier zo vroeg mogelijk aandacht aan te besteden. Ook als je hoopt dat je een oud trauma of oude angst kwijt bent, maar het ergens nog knaagt.

Door hormoonveranderingen tijdens de zwangerschap of onvoorziene gebeurtenissen bij de bevalling kan het ineens de kop opsteken. Bespreek dit met je verloskundige of huisarts en laat je adviseren over psychische begeleiding (zie ook verderop).

Hoe verwerk je je trauma?

Een bevallingstrauma kan heel verwarrend zijn. Wat de mooiste gebeurtenis uit je leven had moeten zijn, de geboorte van je kind, roept allerlei nare gevoelens op. Dat maakt het niet alleen lastig of onmogelijk om te genieten van je baby, maar kan nog heel lang een grote invloed hebben op je relatie, de band met je kind, je gevoel over jezelf en je algemene geluksgevoel.

Veel vrouwen voelen zich eenzaam, schamen zich, hebben geen idee wat ze met hun ervaring aanmoeten of weten niet dat wat ze voelen een trauma is. Het verwerken van wat je is overkomen kun je doen in de volgende stappen.

Stap 1: erken je trauma

Dat kan nog best lastig zijn, want na een zware bevalling krijgen veel vrouwen al snel te horen: ‘Nou, gelukkig is het goed afgelopen’ of ‘Wat doe je moeilijk, je hebt toch een gezonde baby?’. Zeggen dat je de bevalling traumatisch vond, is een taboe. Terwijl het gaat om wat jíj erbij voelt. Dat je blij bent met je baby, betekent niet dat je angstklachten ongegrond zijn. Of misschien voel je je schuldig omdat blij zijn niet lukt. Wat anderen ook zeggen, probeer je gevoel niet weg te drukken, maar erken het. Pas dan kun je er iets mee.

Stap 2: zoek professionele hulp

Een trauma is opgeslagen in je brein en er is tijd en hulp voor nodig om dit te verwerken. Zoek hiervoor een gespecialiseerde (meestal vrij gevestigde) therapeut, die ervaring heeft met het behandelen van bevallingstrauma’s. Zo’n psycholoog heeft kennis van verloskunde en ziekenhuisprotocollen en kan je daardoor helpen de oorzaak van je trauma te begrijpen.

Een effectieve manier om PTSS te behandelen is bijvoorbeeld EMDR. Door websites van therapeuten te bekijken krijg je een indruk van hun werkwijze en of iemand bij je past. Je kunt voor advies ook kijken op de website van Stichting Bevallingstrauma.

Stap 3: krijg een helder beeld van je bevalling

Sommige vrouwen durven door hun trauma niet opnieuw zwanger te worden, terwijl ze wel graag nog een kind willen. Als je snapt wat jouw trauma heeft veroorzaakt, krijg je weer perspectief: je kunt dan kijken hoe het een volgende keer anders zou kunnen. Wat jij nodig hebt om het toch weer te durven.

Na je bevalling krijg je van je verloskundige een algemeen verslag. Bij een medische bevalling is er ook een gedetailleerd verslag, waarin alle handelingen die zijn uitgevoerd staan genoteerd. Dit verslag kun je opvragen bij het ziekenhuis. Schrijf daarnaast jouw ervaringen op. Wat gebeurde er volgens jou? Wie waren er in de ruimte? Wat werd er gezegd en gedaan? Hoe voelde je je? Wat deed je partner, hoe ging het met hem? Hoe ging het met je baby? Alle details kunnen belangrijk zijn.

Maak vervolgens een afspraak bij een onafhankelijke zorgverlener, zoals een andere (caseload) verloskundige of een doula die veel bij ziekenhuisbevallingen is. Zij kan je verslagen analyseren en alle medische termen en afkortingen uitleggen in jip-en-janneke-taal. Je kunt dan beter beoordelen of het beeld dat jij hebt van je bevalling overeenkomt met de werkelijkheid. Dit inzicht geeft rust en helpt je om een eventuele volgende bevalling zo goed mogelijk voor te bereiden.

Hoe gaat het met je partner?

Partners worden nog wel eens vergeten na een heftige bevalling, terwijl het voor hen ook traumatisch kan zijn geweest om er machteloos naast te staan. Het is belangrijk dat ook je partner hier aandacht aan besteedt. Voor zijn eigen welzijn, maar ook met het oog op een eventuele volgende zwangerschap. Als er bij hem onverwerkte angst speelt, wordt het voor jou lastiger om voor een volgende bevalling vertrouwen op te bouwen. Ook kan zijn spanning tijdens de bevalling overslaan op jou.

Zwanger na een traumatische bevalling

Ook als je voor je trauma in therapie bent geweest, zul je bij een nieuwe zwangerschap waarschijnlijk niet zorgeloos naar de bevalling toeleven. Het kan ook zijn dat je je pas tijdens je zwangerschap bewust wordt van de gevolgen van je vorige bevalling, omdat het idee dat je opnieuw gaat bevallen de angst doet oplaaien. Dit kun je doen om je zo goed mogelijk voor te bereiden op de geboorte van deze baby:

  1. Mocht je erachter komen dat je je vorige bevalling niet hebt verwerkt, dan is het niet te laat. Ook tijdens de zwangerschap kun je in behandeling met bijvoorbeeld EMDR
  2. Kies de juiste zorg voor jou. Het is nu extra belangrijk dat je mensen om je heen hebt die weten wat er speelt en bij wie je je volledig begrepen en veilig voelt. Je kunt bijvoorbeeld zoeken naar een caseload verloskundige. Die maakt tijd vrij om een band met je op te bouwen en is altijd zelf bij je bevalling aanwezig. Zoek net zolang tot het goed voelt
  3. Ook een doula of geboortecoach die er helemaal voor jou en je partner is bij de bevalling en de voorbereidingen, kan heel fijn zijn. Zij kan je helpen bij je geboorteplan en weet veel manieren om je te helpen ontspannen. Check mijn handleiding geboorteplan schrijven  bij Ouders van Nu.
  4. Bereid je bevalling goed voor en durf het dit keer compleet anders te doen. Doe wat voor jou het beste werkt en leg dit vast in een geboorteplan. Zorg dat je verloskundige of gynaecoloog achter jouw wensen staat of dat jullie tot een compromis komen dat voor jou helemaal goed voelt. Een bevalplan is geen lijst mei eisen of stappenplan voor een probleemloze bevalling, maar geeft wel rust: je creëert de omstandigheden die voor jou optimaal zijn en de zorgverleners die jou begeleiden weten wat jij wel en niet wilt. Heb je specifieke wensen, zoals een badbevalling of in het geval van een geplande keizersnede een gentle sectio, laat je dan goed informeren en organiseer dit. Zo krijg je de regie over je bevalling terug.

De Geboortebeweging

Veel vrouwen zijn zich niet bewust van hun rechten bij de bevalling. Ze weten bijvoorbeeld niet dat je recht hebt op uitleg van medische handelingen en dat een zorgverlener ze alleen mag uitvoeren na jouw toestemming. Ook weten ze vaak niet wat ze precies van de geboortezorg kunnen verwachten, waar de richtlijnen toe dienen en dat je niet verplicht bent om hierin mee te gaan.

Bij de Geboortebeweging kun je terecht met vragen hierover. De stichting helpt vrouwen die, bijvoorbeeld vanwege een trauma, bij hun bevalling willen afwijken van de richtlijnen. Op de website kun je lezen waar ze je bij kunnen helpen.

#genoeggezwegen

Op de Facebook-pagina van de Geboortebeweging delen vrouwen met de hashtag #genoeggezwegen wat zij hebben ervaren als ‘obstetric violence. Een goede Nederlandse vertaling voor deze term is er niet, maar het gaat om situaties waarbij een zorgverlener tijdens de bevalling fysiek of verbaal (al dan niet bewust) over de grenzen van een vrouw gaat, waardoor ze zich angstig of machteloos voelt. De stichting wil het taboe rond dit gevoelige thema doorbreken en voor meer openheid en begrip in de geboortezorg zorgen. Als jij een dergelijke ervaring hebt, kan het je helpen om te lezen dat je niet de enige bent en dat er naar je wordt geluisterd.

Klacht indienen?

Vind je dat je verloskundige, gynaecoloog of personeel in het ziekenhuis jou tijdens je bevalling niet goed heeft behandeld, dan kan het je helpen om hierover in gesprek te gaan. Je kunt dan vertellen wat je vervelend hebt gevonden en misschien krijg je alsnog verhelderende uitleg. Neem je partner of iemand mee naar het gesprek: het kan emotioneel of spannend zijn en misschien onthoud je daardoor niet wat er is gezegd. Mocht een gesprek niets opleveren, dan kun je ook een klacht indienen bij de betreffende praktijk of het ziekenhuis. Ze zijn verplicht om je klacht te behandelen.

Wettelijke stappen

Als jij vindt dat jij fysieke, mentale of materiële schade hebt geleden doordat een zorgverlener niet heeft gehandeld volgens de afspraken of de wet, kun je met hulp van een advocaat een civiele rechtszaak beginnen. Denk je dat een zorgverlener de beroepsnormen heeft geschonden, dan kun je een klacht indienen bij het Regionaal Tuchtcollege. Op de website kun je lezen over welk soort klachten je hier een procedure kunt starten, hoe dat in z’n werk gaat en wat eventuele maatregelen kunnen zijn.

Bevallen na een traumatische bevalling 

Als je moet bevallen na een trauma komt het erop aan dat je alle angsten met je mee durft te dragen. Nu, juist nu met hele fijne steun 100% voor jou. Trauma vraagt liefdevolle kracht. Subtiel, met aandacht, tranen die eruit gehuild mogen worden. Om liefde te geven aan jouw verhaal. Het mag anders, ik weet het kan anders en jij mag het gaan doen. Vertrouw en nu mag het op jouw manier. Ik heb zoveel vrouwen met trauma zien groeien tot grote hoogtes en de transformaties die ze doormaakten waren groots. Jij kunt het juist als je er zelf nog niet in durft te geloven. Ik help je graag, neem gerust contact met me op.

Liefs,
Annelies